Dinde “Kadîm” Ne Demek?
Kavramın Tanımı ve Temel Anlamı
Arapça kökenli olan kadîm kelimesi, kök itibariyle “k‑d‑m” kökünden gelir ve “önce olmak, evvel olmak” gibi anlamlara işaret eder. :contentReference[oaicite:0]{index=0} Dinî terminolojide ise kadîm genellikle “başlangıcı olmayan, ezelî” anlamında kullanılır. :contentReference[oaicite:1]{index=1}
Tekil olarak Allah’a işaret eden sıfat olarak
İslam düşüncesinde, kadîm sıfatı çoğunlukla yalnızca Allah’a ait bir sıfattır; “yaratılmış olmayan, başlangıcı olmayan varlık” anlamına gelir. Örneğin: “O’nun varlığına evvel yokluk vardır; O, ‘kadîm’dir.” şeklindeki tanımlar bu yöndedir. :contentReference[oaicite:3]{index=3} Bu bağlamda “kadîm”, “ezelî” ile de çok yakından ilişkilidir; dinde kadîmlik, zaman ve mekânla sınırlı olmayan bir varlık durumunu ifade eder.
Tarihsel Arka Plan
Kadîm kavramının tarihsel izleri, klasik İslam kelâm geleneğine dayanır. Özellikle Eşʿarî, Mâtürîdî gibi kelâm ekolleri, Allah’ın sıfatları arasında kadîmliği tartışmış; yaratılmışlarla yaratıcı arasındaki ilişki ve evrenin başlangıcı üzerine görüşler formüle edilmiştir.
Öte yandan Arapça edebi dilde “kadîm” kelimesi, gündelik kullanımında “çok eski”, “zamanın öncesinden gelmiş” gibi daha geniş bir anlam kazanmıştır. :contentReference[oaicite:4]{index=4}
Kelâmî tartışmaların kısa çizgisi
Kelâm ekollerinde tartışılanlardan biri şu sorudur: “Evren (kâinât) kadîm midir yoksa bir başlangıcı mıdır?” Bu soru aynı zamanda zaman, varlık ve yaratılış gibi temel metafizik meseleleri de içerir. Bazı kelâmcılar evrenin başlangıcı olduğunu savunurken, bazılarının tartışması daha çok Allah’ın sıfatlarının ve yaratma fiilinin mahiyeti üzerinde yoğunlaşmıştır.
Günümüzde Akademik Tartışmalar
Çağdaş İslam felsefesi ve dinbilim çalışmaları, “kadîm” kavramını klasik kaynaklardan alıp yeni bağlamlara taşımaktadır. Örneğin:
• Allah’ın zamansızlığı ve zamanla ilişkisi üzerine analizler yapılmaktadır (“Allah zamanın ötesindedir, zamana tabi değildir”).
• Yaratılmış varlıklarla ilgili “evveliyet” ve “sonsuzluk” kavramları yeniden irdelenmektedir: Kadîmlik yalnız Allah’a mı mahsustur, yoksa başka varlıklar için de metaforik olarak mı kullanılabilir?
• Kavramsal olarak “kadîm” ile “hâdis” (sonradan var olan) arasındaki farklar günümüzde karşılaştırmalı olarak ele alınmaktadır. :contentReference[oaicite:5]{index=5}
Modern düşünce ve din‑felsefe perspektifi
Günümüz akademisyenleri, kadîm kavramını yalnızca Arapça dil düzleminde değil, aynı zamanda batı felsefesindeki “ezelîlik”, “sonsuzluk” gibi kavramlarla ilişkilendirerek inceler. Bu bağlamda medya, antropoloji ve dinbilim alanlarında “kadîm gelenekler”, “kadîm toplumlar” gibi kullanım biçimleri dikkat çeker; ancak bu kullanım klasik dinî anlamdan farklıdır. Böylece kavramın dilsel evrimi ve semantik genişlemesi de bir çalışma konusu hâline gelmiştir.
Anlam Katmanları ve Uygulamaları
Kadîm kavramı farklı düzeylerde anlam taşır:
– Zamansal derinlik: “Başlangıcı olmayan, zamana talim etmeyen varlık.” (Dini bağlamda)
– Tarihsel/kültürel derinlik: “Çok eski, köklü gelenek, ilk dönemlere ait” anlamında. :contentReference[oaicite:6]{index=6}
– Metafizik derinlik: Varoluşun içsel boyutuna dair bir işaret; sadece “çok eski” demek değil, “öncesiz ve sonsuz” olma hali.
Dinde kadîmlik, yaratılmışlara değil, sadece yaratanın sıfatı olarak düşünülür. Yaratılmış her şey hâdis (sonradan var olan) olarak kabul edilir. Bu ayrım, dinî ilahiyat düşüncesinde merkezi bir yere sahiptir. ([sozluk.ihya.org][1])
Sonuç
Kısacası, dinî terminolojide kadîm kelimesi yalnızca “çok eski” anlamını değil, daha derin bir biçimde “başlangıcı olmayan, ezelî varlık” anlamını taşır. Bu bağlamda Allah’ın sıfatlarından biri olarak öne çıkar. Ayrıca kelime günlük dilde ve kültürel bağlamlarda “köklü”, “eskiden beri süregelen” gibi daha yaygın anlamlara sahip olabilir. Günümüzde akademik alanlar, kadîm kavramının zamansızlık, varlık‑zaman ilişkisi ve din‑felsefe arakesitindeki yerini sorgulamaya devam etmektedir.
::contentReference[oaicite:8]{index=8}
[1]: “KADÎM nedir, KADÎM hakkinda bilgi, KADÎM ne demek, kimdir, anlami …”