“Kuru direksiyon nedir?” sorusunu duyar duymaz içimden şu geliyor: Aracını sabitken zorla döndürmek normalleşti; sonra da “lastik niye erken bitti, pompa niye ses yaptı?” diye soruyoruz. Kuru direksiyon, sürüş kültürümüzün görmezden geldiği bir kötü alışkanlık. Park yerinde iki santim geri almayı üşenip direksiyonu olduğu yerde burkan bir refleks. Peki bu masum bir pratik mi, yoksa direksiyon–süspansiyon–lastik üçlüsüne sistematik bir işkence mi?
Kuru direksiyon ne demek? İki farklı kullanım, tek büyük sorun
Günlük dilde iki ayrı anlam var:
- Yerinde çevirme: Araç milim oynamadan direksiyon çevirmek. Park, dar manevra, “eşya bekliyor” anları… En bilinen ve en problemli kullanım budur.
- Manuel (desteksiz) direksiyon: Hidrolik veya elektrikli destek sistemi olmayan, tamamen mekanik oranla çalışan direksiyon. Eski binekler, bazı ticari araçlar, traktörler… Bu bağlamda “kuru” kelimesi “desteksiz” demektir.
Hangi anlama bakarsanız bakın, ortak nokta şu: yük, lastik ve direksiyon organlarına biner. Fark şu; yerinde çevirme her araçta gereksiz strese yol açar.
Neden bu kadar normalleştirildi?
Çünkü modern direksiyonlar hafif ve sessiz; direksiyonu dururken çevirmek kolay. Kolay olan, doğru sanılıyor. “Bir kereden bir şey olmaz” klişesi, her gün tekrarlanınca pahalı bir alışkanlığa dönüşüyor.
Kuru direksiyonun zararları: Görmediğimiz bedeller
Kuru direksiyonun faturası sessiz kesilir; birikince can yakar. İşte zayıf halkalar:
- Lastik diş yüzeyi (tread) yıpranması: Araç hareket etmezken lastik, asfaltla sürtünerek “kayma–yırtma” (scrub) yaşar. Sonuç: düzensiz aşınma, tırtıklı yüzey, artan yol gürültüsü.
- Yanak burulması ve omuz ezilmesi: Özellikle geniş tabanlı veya düşük profilli lastiklerde yanak torsiyonu artar; omuz bölgesi çabuk yıpranır.
- Rot–rotil–burç stresi: Sabitken yapılan büyük açı hareketleri, burç ve mafsallara anlık pik yük bindirir. Mikroskobik boşluklar zamanla “vuruntu”ya dönüşür.
- Hidrolik pompa/valf yükü: Hidrolik destekli araçlarda pompa dururken tam basınca zorlanır; ısınma, sızıntı ve erken ses (vınlama) şikâyetleri başlar.
- Elektrikli direksiyon (EPS) ısısı: EPS’de motor ve elektronikler dururken yüksek akım çeker; ısınma, anlık tork kısıtlaması ve uzun vadede rulman/dişli yıpranması görülebilir.
- Direksiyon kolon ve kremayeri: Statik yükler kremayere doğrudan biner; kilit–kilit manevralar dişli uçlarında oyuk/kulak yapar.
“Bir şey olmaz” diyenlere: Hangi koşullarda daha da kötü?
- Sıcak asfalt ve pürüzlü parke: Sürtünme katsayısı yüksek; scrub daha agresif.
- Geniş kesit ve yapışkan hamur (performans lastiği): Yük çarpanı artar.
- Ağır araçlar, SUV ve ticari modeller: Kütle arttıkça tüm bileşenlere binen kuvvet büyür.
- Run-flat, düşük yanak profili: Esneme payı azaldıkça darbeler direkt organlara iletilir.
Şehir efsaneleri vs. gerçekler
- “EPS var, zarar vermez.” — Motor destekler, ama mekanik ve elektriksel yük kaybolmaz.
- “Yeni lastik taktım, dayanır.” — Yeni diş, daha pahalı aşınır. Üstelik desen bozulması erkenden başlar.
- “Bir kere yaptım, ne olacak.” — Sorun tek sefer değil, alışkanlık. Kümülatif yıpranma sessizce büyür.
Doğru pratik: Kuru direksiyonu nasıl bitiririz?
Basit ama disiplin isteyen adımlar:
- Önce hafif yuvarlan, sonra çevir: Milim de olsa tekerleri döndürmeye başlamadan direksiyona yüklenme. “Yuvarla–çevir–yuvarla” ritmi edin.
- Tam kilitte bekleme: Manevra bitince direksiyonu kilitte tutup sohbet etme; kilitten yarım tur geri al.
- Hava basınçlarını kontrol et: Düşük basınç, kuru direksiyonun zararını ikiye katlar.
- Gereksiz geniş tabandan kaçın: Şehir içi kullanımda aşırı geniş lastik, park rutinini cezaya çevirir.
- Dar alanda iki hamle yap: Tek hamlede yerinde burmak yerine kısa ileri–geri “S” hareketiyle açı ver.
Provokatif sorular: Tartışmayı netleştirelim
- Parkta iki saniye ileri almayı üşenmek, binlerce liralık lastik ve direksiyon masrafına değer mi?
- EPS’nin sessizliği, ısınan modül gerçeğini gizlediğinde bunu “konfor” mu sayacağız?
- Servislerdeki “rot başı değişecek” cümlesinin yarısı, kuru direksiyon alışkanlığınız olabilir mi?
“Kuru direksiyon = manuel direksiyon” diyenlere küçük not
Manuel (desteksiz) direksiyonlu araçlarda düşük hızda açı vermek zaten zordur; sürücüler sezgisel olarak hareket halinde çevirmeyi tercih eder. Bu araçlar, kuru direksiyonun mekanik bedelini daha çıplak hissettirir. Yani “desteksiz” sürüşte dahi kural değişmez: Önce yuvarlan, sonra çevir.
İstisnalar: Mecbur kaldığında zararı nasıl azaltırsın?
- Direksiyona küçük darbeler (mikro çevrim) yerine akıcı tek bir açı ver.
- Yüzeyi seç: Kaygan, düzgün zeminde (ıslak değil) scrub daha azdır.
- Yükü azalt: Arka bagajda gereksiz ağırlık taşımak, ön aksa ekstra baskı demektir.
Kuru direksiyonun kültürel boyutu: Tembellik mi, kör nokta mı?
Aslında mesele teknikten önce kültür. Sürüş eğitimlerimizde park manevrası “iki hamleyle” öğretilmiyor; “nasıl olsa direksiyon hafif” deniyor. Servisler, kullanıcıyı alışkanlıklar konusunda nadiren uyarıyor; biz de faturayı doğal sanıyoruz. Oysa direksiyon, aracın sinir sistemi. Onu sabitken zorlamak, duruyorken koşu bandını hızlandırmak gibi.
Son söz: Duyulması gereken cümle basit
Kuru direksiyon yapma. Hareket ettir, sonra çevir. Park alanında iki saniye fazlanız olsun; lastikleriniz, burçlarınız, pompanız size uzun kilometreler olarak geri ödesin. Kuru direksiyonun “küçük günah” olduğunu söyleyenlere bir soru: Gerçekten küçük mü, yoksa sadece sessiz mi?